Güneş Çarpması ve Mide Bulantısı

Güneş çarpması, kişilerin vücudunun kaldırabileceğinden daha sıcak bir ortamda veya doğrudan güneşe maruz kaldığı sıcak alanlarda çalışması, egzersiz yapması veya sadece o ortamda gereğinden fazla zaman geçirmesi ile ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Halk arasında sıcaklamak, sıcak çarpması olarak da adlandırılan güneş çarpması acilen tedavi edilmesi gereken bir durum olduğu için karşılaşıldığında son derece bilinçli yaklaşılması hayati önem taşır. Genellikle bunalma, mide bulantısı ve kusma şikayetleriyle kendisini gösteren güneş çarpmasını detaylıca inceleyelim.

Güneş Çarpması Nedir?

Özellikle yaz aylarında uzun süre güneşe ve sıcağa maruz kalma sonucunda vücut sıcaklığının 39 ve üstüne çıkması durumuna güneş çarpması denir. Halk arasında sıcakladım, güneş çarptı, sıcak çarptı gibi ifadelerle karşımıza çıkabilmektedir.

Güneş Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Güneş çarpması durumunda insan vücudu ciddi oranda su ve tuz kaybeder. Bu kayıp mide bulantısı, halsizlik, bunalma, kaslarda zayıflık gibi semptomlara sebep olabilir. Tuz ve su replasmanı (yerine koyma) sağlanmadığı takdirde vücut ısı dengesi kontrol edilemeyeceği için ateşlenme ve ardından bilinç kaybı gibi durumlar oluşabilir. Rektal (makat içi) sıcaklık ölçümlerinde 39 ve üstü vücut ısısı güneş çarpmasının ana belirtisi olarak kabul edilir. Rektal ölçümde 39 derece sonrasında huzursuzluk, agresiflik, konuşma bozukluğu gibi durumlar oluştuysa durum ciddi bir hal almış demektir ve acilen tıbbi tedaviye başvurulmalıdır. Güneş çarpmasının tüm belirtilerini ise şu şekilde listeleyebiliriz:

• Bunalma hissi
• Aşırı terleme
• Mide bulantısı ve kusma
• Ciltte kızargınlıklar
• Hızlı soluk alıp verme
• Çarpıntı hissi
• Nefes alamama hissi
• Bilinç değişiklikleri
• Konuşmada tutarsızlık
• Huzursuzluk

Yukarıdaki belirtiler güneş çarpmasının ciddiyetine bağlı olarak değişebilmektedir. Vücut ısısının 39 derece üstüne çıktığı durumlarda nöbet tarzı durumlar yaşanabilir. Bu gibi durumlarda kişinin tıbbi tedaviye ulaştırılması hayati önem taşır.

Güneş Çarpması Neden Olur? Güneş Neden Çarpar?

Güneş çarpmasının suçlusu aslında güneş değil kişidir. Kişi güneş altında çalışması ya da egzersiz yapması gerekiyorsa ve kişisel önlemlerini almadıysa güneş çarpmasına maruz kalabilir. Güneş çarpmasının temel sebebi başıma sıcak geçti dediğimiz durum olan güneş altında şapka ve benzeri şeyler kullanmadan aşırı vakit geçirmemizdir. Atalarımız başı serin ayakları sıcak tutacaksın diye boşuna dememişler sonuçta, güneş altında şapka ya da örtü kullanmadan aşırı vakit geçirmemiz durumunda vücudumuz terlemeye başlar. Bu terleme sonucunda su ve mineral kaybeden vücudumuzun bu ihtiyaçlarını o anda yerine koymazsak bu sefer savunma mekanizması devreye girer ve yorgunluk hissi oluşturur. Buna rağmen güneş altında çalışmaya devam etme durumunda da vücut ısı dengesi bozulur ve ateşlenme ortaya çıkar. Vücut iç sıcaklığının 36 derecenin üstüne çıkmasıyla birlikte bir sürü semptom ortaya çıkar. Bu semptomlar sonucunda da güneş çarpması tanısı konulabilir.

Güneş Çarpması ve Mide Bulantısı Tedavi Yöntemleri

Güneş çarpması ve mide bulantısı şikayetlerinde temel tedavi yöntemi kişinin vücut sıcaklığını düşürmek üzerine kuruludur. Vücut sıcaklığının düşürülmesiyle birlikte öncelikle beyin sonrasında ise diğer hayati organların hasar alması engellenir. Vücut sıcaklığını hızlı şekilde düşürmek için kişiye soğuk banyo yaptırabilir. Kişi ileri yaştaysa soğuk banyo yaparken dikkatli olunmalı, soğuk suya aniden maruz bırakılmamalıdır. Soğuk banyo yapma imkanı olmayan durumlarda soğuk uygulama yapılabilir. Soğuk uygulama kişinin kasık, kol altı, boyun gibi noktalarına buz torbası konulması işlemidir. Buz torbası yoksa soğuk olan ne varsa kullanılabilir.

Hastane ortamında ise sıvı replasman tedavisi ile vücut ısısı kontrol altında tutulmaya çalışılır. Güneş çarpmasına maruz kalmış kişilerde ateş düşürücü ilaçlar karaciğer üzerinde zehirleyici etki gösterebileceği için kullanılmamalıdır. Bunun yerine dışarıdan müdahale tavsiye edilmektedir.

Güneş Çarpmasından Nasıl Korunulur?

Güneş çarpmasının yaşamı nasıl olumsuz etkilediği hatta tehdit ettiği konusunda yeterince konuştuğumuzu varsayıyorum. Şimdi geldi güneş çarpması ve mide bulantısından nasıl korunacağımıza. Aslında bu durum oldukça basit, zamanında Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın yaptığı açıklamaya benzer bir espriyle yanıt vereyim: Güneşe çıkmayarak. (Kendisi covid-19 için çok güçlü bir silahımız var, kaçmak şeklinde bir açıklama yapmıştı) Şakamızı yaptıktan sonra asıl konumuza geçebiliriz. Güneş altında çalışılması gereken durumlarda aşağıdaki önemleri alarak güneş çarpmasından korunabilirsiniz:

• Güneşe ve sıcağa uzun süre maruz kalmamak: Bu tür bir ortamda çalışılması gerekiyorsa mola sürenizi ayarlamak oldukça önemlidir. Normal mola süreniz 1 saatte bir 10 dakika ise güneş ışınlarının ve sıcaklığın şiddetine göre bu süreyi 30 dakikada bir 10 dakikaya kadar indirmeniz vücut sağlığınız için hayati önem taşıyabilir.
• Güneş ışınlarından korunarak: Yine bu tür ortamlarda çalışılması gerektiğinde özellikle şapka kullanımı çok önemli olabilmektedir. Şapka ve mümkünse ensenizi kapatacak bir bezle alacağınız önlem sizi güneş çarpmasından koruyacaktır.
• Vücudu serin tutarak: Hiçbir şekilde önlem alamıyorsanız kıyafetlerinizi ıslatarak vücudunuzun ısı kaybetmesini yavaşlatabilirsiniz.
• Güneşin etkilerini azaltacak ürünler kullanarak: Özellikle güneş kremleri güneşin vücuduna ulaştırdığı ultraviole ışınları absorbe edeceği için plaja, yüzmeye gittiğinizde güneş kremi kullanmak küçük de olsa korunmanızı sağlar.
• İnce ve salaş kıyafet seçimi: Doğrudan güneşe maruz kalacağınız durumlarda dar ve kalın kıyafetler vücut ısınızı arttıracağı için ince ve salaş kıyafetler tercih etmelisiniz.
• Bol bol sıvı tüketmek: Güneş çarpmasının temel nedeni vücudun sıvı kaybına bağlı iç ısıyı yükseltmesinden bahsetmiştik. Güneşli veya sıcak ortamlarda çalışken bol bol sıvı tüketmeniz sizi güneş çarpmasından koruyacaktır.

Güneş Çarpması ve Mide Bulantısında Evde Yapılabilecekler

Güneş çarpması semptomlarına karşı evde uygulayabileceğiniz en iyi yöntem soğuk duş yöntemidir. Vücut ısısının ciddi oranda yükseldiği durumlarda vücut ısısını dengelemek için soğuk duşa girmek semptomların ciddiyetini azaltacaktır. Güneş çarpmasına mide bulantısı ve kusma şikayetleri eşlik ediyorsa kişinin sıvı kaybı fazla olacağından bir şeyler yemesi çok önemlidir. Normal yemek yiyemediği durumlarda mide bulantısına iyi gelen yiyecekler kategorisinde yemeklerden hazırlayabilirsiniz. Kişinin bağışıklık sistemini güçlü tutmak için mide bulantısına iyi gelen içecekler‘e de göz atabilirsiniz.

Çocuklarda Güneş Çarpması ve Evde Yapılabilecekler

Güneş çarpması çocukları yetişkinlere göre daha hızlı ve daha çok etkileyebilir. Bunun temel sebebi çocukların savunma mekanizmalarının yetişkinlere göre daha yetersiz olması kaynaklıdır. Çocuklar bu gibi durumlara sürekli maruz kalmadığı için vücutları bu gibi durumlarda ne yapacağını bilemez ve çabuk etkilenir. Çocuklarda güneş çarpması yaşandığı durumlarda evde yapabileceğiniz şey yetişkinlerde olduğu gibi soğuk duş aldırmak, soğuk uygulama yapmak ve bol bol sıvı tüketmesini sağlamaktır.

Güneş Çarpmasında Soda İçilir mi?

Evet, bu gibi durumlarda normal su yerine soda tüketmek vücudun kaybettiği tuz ve mineralleri yerine koymakta daha etkili olacağı için soda içilebilir. Özellikle asitli sodalardan ziyade mineralli su olarak marketlerden temin edebileceğiniz suları tüketmek semptomların azalmasında etkili olacaktır.

Güneş Çarpmasında Ateş Düşürücü İlaç Kullanımı

Güneş çarpması ve mide bulantısı şikayetlerinde bilinçsiz ilaç kullanımı daha ciddi sorunlara yol açabilir. Bu gibi durumlarda ateş düşürücü ilaçlar karaciğere olumsuz etki edeceği için tavsiye edilmemektedir ve ateş düşürücü ilaçlar güneş çarpmasında etkili olmaz.

Güneş çarpması ve mide bulantısı şikayetleri evde uyguladığınız yöntemlerle saatler içinde geçmediyse günün çıkmasını beklemeden kişiyi hastaneye götürmeniz çok önemlidir.